Τα ληγμένα τρόφιμα, οι κρίσεις και οι ευκαιρίες στον καπιταλισμό

Με φόντο τους νέους λεονταρισμούς του «αμετακίνητου» Κουβέλη περί «απαράδεκτων απαιτήσεων» της τρόϊκας στα εργασιακά και τις «εθνικά υπερήφανες» δηλώσεις Βενιζέλου οτι «δεν είμαστε προτεκτοράτο» (σ.σ. αλήθεια; από πότε;), στριφογύριζα στο μυαλό μου την είδηση (της περασμένης εβδομάδας) για την απόφαση του Υπουργείου Ανάπτυξης να γίνεται νόμιμα διάθεση «ληγμένων» προϊόντων στα ράφια των καταστημάτων λιανικής.

Με την Ελλάδα γονατισμένη, με τον κοινωνικό ιστό διαλυμένο, με πλήθη ανέργων, με νεόπτωχους και ανέστιους να ψάχνουν τους κάδους των απορριμμάτων για ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τροφή (μια που το σύστημα σταθμίζει τη «συστημική σταθερότητα» των τραπεζών υψηλότερα από την αξιοπρέπεια ενός ανθρώπου και το δικαίωμά του για δουλειά, στέγη και τροφή που δεν θα την ψάχνει στα σκουπίδια), οι ιθύνοντες νόες του συστήματος είχαν τη φαεινή ιδέα: να πωλούνται τα ληγμένα σε μειωμένες τιμές στα καταστήματα λιανικής! Χαράς ευαγγέλια για τις επιχειρήσεις –  άλλη μια «επιχειρηματική» ευκαιρία, εν μέσω κρίσης! Γιατι να μήν συνεισφέρουν και τα ληγμένα στην κερδοφορία των επιχειρήσεων, αφού υπάρχουν άνθρωποι πρόθυμοι να τα καταναλώσουν; (1)

Δεν σχολιάζω την ηθική διάσταση της επινόησης των νοσηρών εγκεφάλων που το πρότειναν (λαμπροί απόφοιτοι του LSE και του Harvard οι περισσότεροι…). Δεν σχολιάζω το οτι θα μπορούσαν απλά να οργανώσουν μια υπηρεσία ή ομάδες εθελοντών που θα μαζεύουν τα «ληγμένα» σε συνεργασία με τα καταστήματα και θα τα διανέμουν δωρεάν. Αντ’ αυτού είδαν μια ευκαιρία να αυξήσουν τα επιχειρηματικά κέρδη, με το μανδύα της φιλανθρωπίας κιόλας! Επίσης δεν σχολιάζω τα χίλια πρακτικά προβλήματα που θα δημιουργήσει η εφαρμογή του μέτρου, ούτε οτι ο ΕΦΕΤ δεν συμφωνεί με το μέτρο (δείτε εδώ για περισσότερα).

Θα ήθελα όμως να καταθέσω τις σκέψεις που πυροδότησε μέσα μου η συγκεκριμένη είδηση.

Σκεπτόμουν λοιπόν πόσες φορές έχω ακούσει τα τελευταία 2 χρόνια τη φράση «η κρίση γεννά ευκαιρίες».

Σκεπτόμουν κάποιον συνομιλητή μου ο οποίος πρόσφατα μου «εκμυστηρευόταν» πως εποφθαλμιά τα χωράφια και το σπίτι ενός γνωστού του που έχει περιέλθει λόγω κρίσης σε δεινή οικονομική θέση και αργά ή γρήγορα θα αναγκαζόταν να τα πουλήσει. Πώς μου είπε οτι θα περίμενε, να ενταθεί η κρίση και το οικονομικό του πρόβλημα ώστε να αγοράσει τα ακίνητά του σε εξευτελιστική τιμή.

Σκεπτόμουν τα ενεχυροδανειστήρια, με τις χρυσοκίτρινες επιγραφές τους, που πολλαπλασιάζονται και ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια σε κάθε πόλη, και που ψωμίζονται από την ανάγκη των νεόπτωχων οι οποίοι ξεπουλάνε τα τιμαλφή τους.

Σκεπτόμουν τις νέες μπίζνες με τα ενεργειακά: με τις τιμές του πετρελαίου θέρμανσης να εκτοξεύονται, το πεδίο ανοίγεται διάπλατα για τη διαβόητη επιχειρηματική δραστηριότητα η οποία σπεύδει να καλύψει  το κενό με ενεργειακά τζάκια, ξυλόσομπες, σόμπες βιομάζας και ό,τι άλλο μπορεί να εξοικονομήσει μερικά ευρώ από τις ανάγκες θέρμανσης μιας οικογένειας.

Σκεπτόμουν τις τηλεφωνικές υπηρεσίες για ραντεβού του ΕΟΠΥΥ, που στηριζόμενες στην ουσιαστική διάλυση του συστήματος περίθαλψης, προσπαθούν να εκμεταλλευθούν το μπάχαλο «αποσπώντας» σημαντικά ποσά από τους ασφαλισμένους που επιθυμούν να κλείσουν ένα ραντεβού με τους γιατρούς του φορέα.

Σκεπτόμουν όλον εκείνο τον πλούτο -με τη μορφή ακίνητης περιουσίας- που θα αλλάξει χέρια καθώς οι πληγέντες από την κρίση αναγκάζονται να ξεπουλήσουν όσο-όσο τα ακίνητά τους για να ανταπεξέλθουν στις οικονομικές-φορολογικές τους υποχρεώσεις, ή καθώς οι τράπεζες αρχίζουν -οσονούπω- να προβαίνουν σε κατασχέσεις και πλειστηριασμούς κατοικιών για μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Σκεπτόμουν πως από την κρίση οι μόνοι κερδισμένοι θα είναι οι «έχοντες» που  θα επωφεληθούν αποκτώντας σε εξευτελιστικές τιμές όλον αυτόν τον πλούτο.

Σκεπτόμουν πως ο καπιταλισμός γεννά κρίσεις. Και ναι, οι κρίσεις στον καπιταλισμό γεννούν ευκαιρίες, δίχως αμφιβολία. Ομως το αμείλικτο ερώτημα που τίθεται αυτοδικαίως είναι: ευκαιρίες για ποιούς; Για πόσους; Με τους «υπόλοιπους» τί γίνεται; Μήπως οι μύθοι περί ευκαιριών στο καπιταλιστικό σύστημα είναι παιδαριώδεις; Οταν η στατιστική πιθανότητα που έχει ένας μέσος εργαζόμενος να επωφεληθεί από μια τέτοια ευκαιρία είναι μικρότερη από το να κτυπηθεί από κεραυνό ένα πρωί χωρίς σύννεφα, γιατί θα πρέπει να ασπάζεται την «περί ευκαιριών» θεωρία ως κριτήριο επιλογής του καταλληλότερου γι’αυτόν οικονομικού συστήματος;

Ακούω από αρκετούς πως ο καπιταλισμός είναι το μόνο εφικτό σύστημα, το μόνο που ταιριάζει στον άνθρωπο γιατί είναι από τη φύση του θηρευτής, αρπακτικό. Ας δεχθώ -χάριν συζητήσεως- τον ισχυρισμό. Ωστόσο ένα σύστημα το οποίο όχι απλώς δεν αποθαρρύνει τον άνθρωπο από αρπακτικές συμπεριφορές αλλά τις ενθαρρύνει και τις καθαγιάζει, στο όνομα της «ιδιωτικής πρωτοβουλίας» (μια ακόμη λεξιλογική διαστροφή, αφού σκοπίμως και τεχνηέντως ταυτίζεται η «ιδιωτική πρωτοβουλία» με κερδοθηρικά κίνητρα!), δεν μπορεί παρά να προοιωνίζεται δεινά για τους ανθρώπους. Ενα σύστημα στο οποίο θεωρείται θεμιτό η ανέχεια, οι κακουχίες, ο πόνος, η δυστυχία των πολλών να αντιμετωπίζονται (όταν δεν επιδιώκονται με συνειδητές πολιτικές) ως ευκαιρίες «νόμιμου» πλουτισμού για λίγους δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποτελεί το μέλλον μας…

---

Πηγές – υποσημειώσεις – παραπομπές

(1)
Η ιδέα δεν είναι πρωτότυπη. Ηδη, στην «κραταιά» Βρεττανία, από το 2009(!), επιχειρήσεις που πωλούσαν σε χαμηλότερες τιμές ληγμένα τρόφιμα έκαναν «χρυσές δουλειές». Τουλάχιστον εδώ και μια δεκαετία, διάφορες εξειδικευμένες επιχειρήσεις διαθέτουν ληγμένα τρόφιμα στους καταναλωτές, όχι μόνο στη Βρετανία αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Μια από αυτές τις εταιρείες, η Αpproved Food, διπλασίασε τον τζίρο της μέσα σε λίγους μήνες το 2009! Αναμενόμενο, αφού ο αριθμός των καταναλωτών που αγοράζουν ληγμένα τρόφιμα αυξήθηκε με γεωμετρική πρόοδο από τη στιγμή που η ύφεση άφησε τα πρώτα της σημάδια στη Βρετανία.

Πηγή: Μπίζνες με ληγμένα τρόφιμα «Τα Νέα», 14/1/2009.