Η συνθήκη ACTA και η λογοκρισία στο internet

Το διαδίκτυο (internet), παρά τα προφανή μειονεκτήματα ενός τόσο εξαιρετικά πολυφωνικού μέσου, πιστώνεται με μια τεράστια προσφορά: την αμεσότητα πρόσβασης στην πληροφορία και την ευκολία στη διακίνηση των ιδεών. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου η ταχύτατη και έγκαιρη ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση ανθρώπων απ’ όλο τον κόσμο για διάφορα κρίσιμα θέματα έγινε εφικτή χάρη στο διαδίκτυο.

Δεν πρέπει να προκαλούν έκπληξη, επομένως, οι προσπάθειες των κυβερνήσεων σε διάφορες χώρες να επιβάλλουν, με διάφορα προσχήματα, λογοκρισία στο διαδίκτυο προκειμένου να ελέγξουν ή να περιορίσουν την πρόσβαση στις πληροφορίες και στις απόψεις. Πριν αρκετούς μήνες οι ΗΠΑ είχαν αποπειραθεί να ψηφίσουν δύο αμφιλεγόμενα νομοσχέδια (SOPA και PIPA)(1)(2)(3), τα οποία τελικά αποσύρθηκαν λόγω ευρείας κατακραυγής από χρήστες, οργανώσεις και υπηρεσίες(4)(5).

Πιστοί στο «ο επιμένων νικά», οι ΗΠΑ (και άλλες χώρες) επανήλθαν με ένα νέο σχέδιο, το οποίο -με διακηρυγμένο στόχο την προστασία πνευματικών και εμπορικών δικαιωμάτων- θέτει στο στόχαστρο πολλά από τα δικαιώματα των χρηστών του internet  καθώς και συγκεκριμένες δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων στα κράτη όπου θα εφαρμοστεί. Το όνομα αυτού: ACTA (Anti-Counterfeiting Trade Agreement = Εμπορική Συμφωνία Κατά της Παραποίησης).

Τί είναι λοιπόν η ACTA;

Η ACTA είναι μια πολυμερής διεθνής συνθήκη που επιδιώκει να εγκαθιδρύσει ένα διεθνές νομικό πλαίσιο για την στοχοποίηση της απομίμησης των αγαθών, των γενόσημων φαρμάκων και της παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων στο Διαδίκτυο. (7) Οι εταιρείες οι οποίες προώθησαν και υποστήριξαν ενεργά την εφαρμογή της ACTA είναι οι βιομηχανίες μουσικής και κινηματογράφου, καθώς και οι φαρμακοβιομηχανίες.

Η κριτική κατά της ACTA

Η ACTA είναι προϊόν μυστικών και αδιαφανών διαπραγματεύσεων, χωρίς δημόσιο διάλογο, με το επιχείρημα ότι πρόκειται για «εμπορικό» θέμα:

«Η διαδικασία της διαπραγμάτευσης της συμφωνίας είναι απόλυτα αδιαφανής: όχι μόνο δεν γνωρίζουμε ποιοι είναι οι διαπραγματευτές κάθε πλευράς και τι συζητούν, αλλά ακόμα και οι τοποθετήσεις επί της συμφωνίας παραμένουν αδημοσίευτες. Στις ΗΠΑ το αίτημα για δημοσίευση του κειμένου των συμφωνιών που συζητούνταν απορρίφθηκε και από την κυβέρνηση Μπους και από την κυβέρνηση Ομπάμα για «λόγους εθνικής ασφαλείας». Η νομική επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου έχει αρνηθεί να δώσει στη δημοσιότητα το πόρισμά της σχετικά με την ACTA ισχυριζόμενη πως κάτι τέτοιο «θα διατάρασσε σοβαρά τη σύνθετη διαδικασία επικύρωσης της συμφωνίας της ACTA και των σχέσεων της Ε.Ε. με τα υπόλοιπα συμβαλλόμενα μέλη, καθώς ίσως προκαταλάμβανε τις διαδικασίες επικύρωσης στις άλλες αυτές χώρες». Όχι μόνο δηλαδή η διαπραγμάτευση είναι μυστική, αλλά δεν θα πρέπει να ακουστεί και τίποτα το «δυσάρεστο» νομικά για τη συμφωνία αυτή, μην τυχόν και αποθαρρυνθεί κάποια χώρα από το να την προωθήσει.» (11)

Η ACTA βάζει εμπόδια σε τυχόν μελλοντική αλλαγή της νομοθεσίας σε εθνικό επίπεδο, και ο τρόπος ο οποίος έχει επιλεχθεί για την προώθησή της έχει στόχο να παρακάμψει τις δημοκρατικές διαδικασίες επικύρωσης από τα κοινοβούλια των χωρών:

«Δεν πρόκειται ουσιαστικά για μια συνήθη εμπορική συμφωνία. Απλά η μορφή της διακρατικής συμφωνίας χρησιμοποιείται για την παράκαμψη των συζητήσεων και του δημοκρατικού διαλόγου επί του θέματος σε κάθε μία από τις εμπλεκόμενες χώρες. Οι μόνοι που έχουν πρόσβαση στους διαπραγματευτές και τη διαδικασία είναι οι εταιρικοί κάτοχοι πάσης φύσεως πνευματικών δικαιωμάτων. Είναι ένας τρόπος ακόμα να νομοθετούν οι ελίτ ερήμην των λαών και της κοινής γνώμης των χωρών τους, ένας τρόπος ακόμα να αναιρούνται στην πράξη οι δημοκρατικές διαδικασίες και η διαβούλευση. Στην τελική μορφή που θα έρθει προς ψήφιση, η μόνη επιλογή που θα δίνεται είναι είτε η ολική αποδοχή ή η συνολική απόρριψη των προβλέψεών της ACTA από τα επιμέρους κοινοβούλια.» (11)

Η ACTA παρακάμπτει μονίμως τις νομοθετικές διαδικασίες των κρατών: Μια επιτροπή της ACTA θα μπορεί να μεταβάλλει τη συμφωνία και μετά την υιοθέτησή της, κάτι που ουσιαστικά την καθιστά μη εκλεγμένο νομοθέτη. Πρόκειται για παράδοση λευκής νομοθετικής επιταγής σε ένα αδιαφανές σώμα που ελέγχεται από ιδιωτικά συμφέροντα. (11)

Η ACTA δικαιοδοτεί τις τελωνειακές αρχές για θέματα πνευματικών δικαιωμάτων των φορτίων που μεταφέρονται μέσα στην Ε.Ε. ή διά μέσου αυτής. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα π.χ. να μπορούν οι αρχές να κρατούν ή να κατάσχουν εμπορεύματα γενόσημων φαρμάκων, αλλά και σπόρων, απλά και μόνο με την καταγγελία, με κρισιμότατες συνέπειες για χώρες του Τρίτου Κόσμου και όχι μόνο. (11) Η ACTA στερεί από τις αναπτυσσόμενες χώρες τη δυνατότητα να επιλέγουν τις πλέον συμφέρουσες πολιτικές, όπως τη χρήση γενόσημων φαρμάκων. (10)

H ACTA στοχοποιεί τα εναλλακτικά δίκτυα: Οι αναφορές σε «μέσα ευρείας διανομής για σκοπούς καταπάτησης πνευματικών δικαιωμάτων» δημιουργούν εύλογες ανησυχίες πως κάθε πλατφόρμα όπου δυνητικά θα μπορούσαν να υπάρξουν «παραβιάσεις πνευματικών δικαιωμάτων» θα μπορεί να βρεθεί στο στόχαστρο των σχετικών νόμων. Από πλατφόρμες blogging, δίκτυα P2P μέχρι προγράμματα ελεύθερου λογισμικού. (11)

Η ACTA επιβάλλει ποινικές κυρώσεις ακόμα και για παραβάσεις για τις οποίες ισχύουν σήμερα αστικές κυρώσεις. Για παράδειγμα, το αμφιλεγόμενο Άρθρο 23 της συνθήκης προβλέπει ότι ποινικές κυρώσεις πρέπει να επιβάλλονται σε όσους παραβιάζουν ή βοηθούν την παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας σε «μαζική κλίμακα». Αυτό θα σήμαινε ότι οι πάροχοι πρόσβασης θα θεωρούνται υπεύθυνοι αν δεν εμποδίζουν τους πελάτες τους να κατεβάζουν ή να διακινούν πειρατικό υλικό. (10)

H ACTA θέτει δυσανάλογα αυστηρά νομικά στάνταρ, τα οποία δεν αντανακλούν τις τρέχουσες αρχές της δημοκρατίας, της ελευθερίας των συναλλαγών και των ατομικών ελευθεριών. Καθιστώντας τους παρόχους πρόσβασης υπεύθυνους για τις ενέργειες των πελατών-συνδρομητών τους, δεν τους αφήνει περιθώρια παρά να συμμορφωθούν, παραβιάζοντας το ιδιωτικό απόρρητο των συνδρομητών τους. Επίσης, η ACTA ενθαρρύνει την παραβίαση του ιδιωτικού απορρήτου από τους κατόχους εμπορικών και πνευματικών δικαιωμάτων σε βάρος πολιτών που είναι ύποπτοι για καταπάτηση αυτών των πνευματικών/εμπορικών δικαιωμάτων χωρίς να ακολουθηθεί η ενδεδειγμένη νομική οδός. (6)

Αντιδράσεις κατά της ACTA

Ο Γάλλος σοσιαλιστής ευρωβουλευτής Καντέρ Αρίφ, ο οποίος είχε αναλάβει να παρακολουθεί τα πρακτικά της συνθήκης, παραιτήθηκε από αυτή τη θέση διαμαρτυρόμενος ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να περιορίσει το δημόσιο διάλογο για το θέμα και ότι προσπαθούν να επιβάλλουν την ACTA χωρίς δημοκρατικές διαδικασίες. «Δεν θα λάβω μέρος σε αυτή την παρωδία» δήλωσε ο ευρωβουλευτής. (10)

Η ACTA έχει προκαλεί οργισμένες αντιδράσεις, όπως ογκώδεις διαδηλώσεις στην Πολωνία και απειλές από τους «χακτιβιστές» Anonymous, λόγω των καταγγελιών ότι η συνθήκη είναι προϊόν μη δημοκρατικών διαδικασιών και περιστέλλει τις διαδικτυακές ελευθερίες. (10)

Πρόσφατα άτομα και οργανισμοί που έχουν βραβευθεί τα προηγούμενα χρόνια με το Βραβείο Ζαχάροφ του Ευρωκοινοβουλίου για την Ελευθερία της Σκέψης έστειλαν επιστολή σχετικά με την ACTA στο σώμα. Η επιστολή αυτή καταλήγει:

«Ο εξαναγκασμός εταιρειών σε ιδιωτική λογοκρισία του Διαδικτύου χωρίς καμία δικαστική εποπτεία, προκειμένου να προστατευθούν παρωχημένα ως επί το πλείστον οικονομικά μοντέλα, θα αποτελούσε δυσανάλογη παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης, της πληροφόρησης και της επικοινωνίας. Η οδός αυτή πηγαίνει ενάντια στις ίδιες τις αρχές πάνω στις οποίες θεμελιώθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Καθώς η Ευρώπη παλεύει με μια μείζονα κρίση ταυτότητας και αξιών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ιστορική ευθύνη. Απορρίπτοντας την ACTA οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι της E.E. θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διατήρηση της υποδομής που είναι απαραίτητη για το μέλλον των κοινωνιών μας και της δημοκρατίας μας…». (11)

Ποιές χώρες έχουν υπογράψει τη συνθήκη ACTA;

Η συμφωνία υπογράφτηκε στις 1 Οκτωβρίου του 2011 από την Αυστραλία, τον Καναδά, την Ιαπωνία, το Μαρόκο, τη Νέα Ζηλανδία, τη Σιγκαπούρη, τη Νότια Κορέα και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τον Ιανουάριο του 2012, η Ευρωπαϊκή Ένωση και 22 από τα κράτη μέλη της υπέγραψαν επίσης (8), ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των υπογραφόντων σε 31. Οπως ήταν αναμενόμενο από τις πάντοτε ενδοτικές μας κυβερνήσεις, η Ελλάδα συνυπέγραψε τη συνθήκη προθύμως (και αθορύβως). (10)

Πότε θα τεθεί σε ισχύ η ACTA;

Η συνθήκη ACTA θα έρθει προς ψήφιση τον Ιούνιο του 2012 στο Ευρωκοινοβούλιο. Η κύρωσή της εκεί θα ανοίξει το δρόμο για την εφαρμογή της στα κράτη που την έχουν υπογράψει.

«Είναι κρίσιμο λοιπόν και στην Ελλάδα, όπως και σε όλη την Ευρώπη, να τοποθετηθούν τα κόμματα και οι ευρωβουλευτές σχετικά με το θέμα αυτό. […] Η ιστορία των ψηφοφοριών στο θέμα δείχνει πως οι ευρωβουλευτές της Ν.Δ. και του ΛΑΟΣ συστηματικά υπερψήφιζαν σχεδόν κάθε πρόταση υπέρ της ACTA που ετίθετο σε ψηφοφορία. Θα πρέπει να εξηγήσουν και να αιτιολογήσουν τη στάση τους και αν θα επιμείνουν σε αυτή.» (11)

---

Πηγές – υποσημειώσεις – παραπομπές

(1) Stop Online Piracy Act (SOPA). Wikipedia.org
(2) Stop Online Piracy Act (SOPA). Λήμμα από την ελληνική Βικιπαίδεια.
(3) Preventing Real Online Threats to Economic Creativity and Theft of Intellectual Property Act (PIPA). wikipedia.org.
(4) Protests again SOPA and PIPA. wikipedia.org.
(5) Βικιπαίδεια: Διαμαρτυρία κατά της SOPA και PIPA. Λήμμα από την ελληνική Βικιπαίδεια.
(6) Anti-Counterfeiting Trade Agreement (ACTA). wikipedia.org.
(7) Εμπορική Συμφωνία Κατά της Παραποίησης (ACTA). Λήμμα από την ελληνική Βικιπαίδεια.

(8) τα μέλη της ΕΕ που υπέγραψαν τη συνθήκη: Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Τσεχία, Δανία, Φινλανδία, Γαλλία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία και Βρετανία.

(9) What is ACTA and why should you be worried about it? wired.co.uk, 24/1/2012.
(10) Η Ελλάδα υπέγραψε την αμφιλεγόμενη συνθήκη ACTA για την πνευματική ιδιοκτησία. in.gr, 27/12/2012.
(11) Μπροστά στην ιδιωτικοποίηση της ηλεκτρονικής επιτήρησης: Η ACTA προ των πυλών. Η Αυγή online, 25/12/2011.